کنوانسیون رامسر و تونل انتقال آب به تالاب چغاخور

کنوانسیون رامسر و تونل انتقال آب به تالاب چغاخور

شرق: تالاب چغاخور در شهرستان بروجن استان چهارمحال بختیاری در سال89 به عنوان بیست و سومین تالاب بین‌المللی ایران در کنوانسیون رامسر ثبت شده است با این حال براساس طرح انتقال آبی که هم‌اکنون ساخت تونل‌های آن شروع شده، قرار است به مخزن ذخیره آب سدی تبدیل شود که آب آن برای شرب کشاورزی و صنعت خواهد بود.
تالاب بین‌المللی چغاخور با مساحتی حدود دوهزار و ۳۰۰ هکتار در دامنه ارتفاعات برآفتاب و در نزدیکی شهر بلداجی واقع شده است. این تالاب در مسیر جاده شهرکرد- خوزستان قرار گرفته و از شهرکرد ۶۵ کیلومتر فاصله دارد. ویژگی منحصربه‌فرد تالاب، وجود نوعی ماهی از خانواده گامبوزیا (کپوردندان) در آن است.
با این حال پروژه‌ تونل جابه‌جایی آب سبزکوه به این تالاب همه شرایط را برای حذف آن از فهرست تالاب‌های ایران فراهم خواهد کرد، محل احداث تونل‌های انتقال آب این طرح در فاصله 500متری تالاب و در کنار روستای خدرآباد قرار دارد. براساس توافقی که میان مجریان پروژه و اداره امور آب استان حاصل شده بود، باید خاک‌های حاصل از حفر کانال‌های انتقال در فاصله‌ای دور از تالاب ریخته می‌شد با این حال اما مجری پروژه برای کم‌ هزینه‌تر شدن آن خاک‌ها را در ساحل تالاب ریخته است،
پیش از این وزارت نیرو در سال 72 به بهانه تامین آب بخش‌های صنعتی و کشاورزی شهرستان بروجن روی تالاب چغاخور سد شش متری احداث کرد، همین اقدام نیز برخی از شناسه‌های تالابی چغاخور را از بین برد، از سویی دیگر این سد به سبب نادیده گرفتن حقابه‌های طبیعی پایین‌دست، موجب خشک شدن دیگر تالاب بزرگ این منطقه یعنی تالاب گندمان شد که خود آوردگاهی شد برای تهدیدات آتش‌سوزی در این تالاب. در دور جدید اقدامات روی تالاب چغاخور قرار بود ارتفاع سد به بیش از 11 متر افزایش داده شود که با این کار سطح آب تالاب که هم‌اکنون در عمیق‌ترین قسمت آن به شش متر می‌رسد، به بیش از 11متر افزایش پیدا خواهد کرد، با این حال اعتراض روستاییان و کشاورزان همسایه با تالاب به دلیل زیر آب رفتن زمین‌هایشان با اجرای این طرح مخالفت کرده بودند، از همین‌رو نیز این طرح مسکوت ماند، پس از آن بود که گزینه جابه‌جایی آب از راه کانال به بیرون از چغاخور پیشنهاد شد، اما شواهدی چون خروجی تونل گویای این است که وزارت نیرو این پیشنهاد را جدی نگرفته و همچنان قصد استفاده از تالاب چغاخور به‌عنوان مخزنی برای آب مورد انتقال جهت کشاورزی و صنعت را دارد. در همین حال فرماندار بروجن نیز در گفت‌وگویی با رسانه‌ها خبر از نصب دستگاه حفار تونل (TBM) خریداری‌شده از چین را تا پایان سال‌جاری داده است، حفاری تونل‌ها نیز به پیمانکاری «قرارگاه خاتم‌الانبیاء(ص) سپاه» شروع شده است و براساس قرارداد تا دو سال آینده تمام می‌شود. بر پایه مطالعات اجرایی طرح، باید برای تامین آب خوردن، صنعت و کشاورزی شهرستان بروجن، سالانه نزدیک به 67‌میلیارد مترمکعب آب حوضه سبزکوه، از راه تونل جابه‌جایی آب ۱۰ کیلومتری، به تالاب چغاخور سرازیر شود. ناگفته پیداست که تبدیل یک تالاب طبیعی و ثبت‌شده در فهرست کنوانسیون رامسر به مخزنی برای یک سد چه آسیب‌های بزرگی به آن وارد می‌کند، هومان خاکپور، کارشناس و فعال محیط‌زیست در گفت‌وگویی با «شرق» از آثار اجرایی شدن این طرح روی تالاب چغاخور گفته است: « همین که تالاب بین‌المللی چغاخور با همه ارزش‌های طبیعی آن و ثبت در فهرست بین‌المللی در اختیار سازمان آب استان است و محیط‌زیست اختیاری در مدیریت آن ندارد، به اندازه کافی گویای وضعیت آن است، با این حال براساس طرحی که در حال اجراست، ارتفاع آب تالاب افزایش خواهد یافت و شرایط طبیعی و استاندارد خود را از دست خواهد داد که در آن صورت با نرسیدن نور کافی به بستر تالاب رویشگاه گیاهی کف تالاب از بین می‌رود، در اثر نابودی این رویشگاه‌های گیاهی نیز زیستگاه‌های جانوری تالاب هم آسیب دیده و بخش عمده‌ای از موجودات تالاب از بین خواهند رفت. از طرفی به‌رغم آنکه در حال حاضر هیچ رودخانه‌ای وارد تالاب نمی‌شود، رسوب‌گذاری به شدت حیات تالاب را تهدید می‌کند که در صورت انتقال آب سبزکوه که از اراضی حساس به فرسایش سرچشمه می‌گیرد همین رسوب‌ها به تنهایی قادرند حیات تالاب را به نابودی بکشانند.» خاکپور همچنین با اشاره به طرح جایگزین که با اجرای آن هم می‌توان حیات تالاب چغاخور را حفظ کرد و هم پروژه انتقال آب به راحتی قابل اجرا خواهد بود، می‌گوید: برای اجرای طرح می‌توان با حفر کانال‌های انتقال آب در کنار تالاب که هزینه‌ای بسیار اندک خواهد داشت، مخزنی دیگر در جایی با فاصله از تالاب احداث کرد که با زمین‌های کشاورزی روستاییان نیز فاصله داشته باشد، با این کار هم هزینه کمتری صرف می‌شود و هم حیات تالاب با ارزش چغاخور حفظ می‌شود، با این حال اما براساس طرحی که در حال اجراست تا چندی دیگر تالاب به مخزن سد تبدیل شده و از شرایط عادی خارج خواهد شد.»