انسان دعا

انسان دعا کننده و  انسان دعا شونده مهدی حلاجیان

((( « خوبه مطلبی هم برای انسان دعا کننده بنویسین... اساسا می شه به ۵ رکن اصلی دعا نیز اشاره کرد: ۱.معرفت= شناخت محبوب با تمام وجود(من وجدنی عرفنی) ۲.عشق= دوست داشتنش (من عرفنی عشقنی) ۳.فقر= نداشتن هیچ در مقابلش(انتم فقرا الی الله) ۴. رجاء= امید به فضلش (الهی! عاملنا بفضلک ولا تعاملنا بعدلک) ۵. توکل = پایان کار رو به او واگذار کردن ( من یتوکل علی الله فهو حسبه) با این تقسیم بندی شاید مضمون دعا و یا اساسا خود دعا وسیع الطیف تر بشه و هر مونولوگ یا نیایشی که شامل این ۵ رکن باشه رو دعا نامید. از نگاه دیگه کلیه دعاهایی که حتی در مفاتیح الجنان ذکر شده (البته اونایی که واقعا دعا هستن نه دعاهایی مثه دعای رفع درد دندان!!!) شامل این ۵ رکن نیز هستن. ....... پیام بعدی ....  آخه حس دعا رو هم خود خدا به ما القا می کنه.علاوه بر اون ۵ رکنی که قبلا عرض کردم باید حس دعا وجود داشته باشه تا دعا راهگشا باشه. هم دعا از تو اجابت هم زتو ایمنی از تو مهابت هم زتو حضرت امیر هم به همین نکته اشاره ای تلویحی داره: اللهم اغفرلی الذنوب التی تحبس الدعا... اگه خدا این حس رو بوجود نیاره اصلا دعا فاقد محتوا می شه و حسی رو القا نمی کنه.خداوند همه ما رو از در کرمش آفریده و جالب اونکه از روی کرم ما رو محتاج آفریده که با دعا کردن و اجابتش از سوی حضرت دوست کرم باری بیشتر متجلی می شه. تو مگو ما را بدان شه بار نیست با کریمان کارها دشوار نیست و... گر عتابی کرد دریای کرم بسته کی گردند درهای کرم!؟ امید آنکه خداوند همه ما ها رو مشمول الطاف خودش قرار بده و ما رو در زمره ((جمعت بینی وبین اعدائک . فرقت بینی و بین احبائک)) قرار نده. ))) این ها مطالبی بود که بچه محل آقا پلاسید و هم دانشگاهی خوبم مهندس سید ابراهیم میرحسینی برای دوتا از مقالات دعا پیام گذاشته بود. هرچند که در مطالب ارایه شده توسط بنده توجه به اصل دعا ذکر شده بود اما مناسب دیدم نظر مبارک ایشان در خصوص دعا کننده و دعا شونده را به عنوان آخرین قسمت مقالات دعا بنگارم و این نگارش را براساس مراحل نگاشته شده توسط سید عزیز مرتب می کنم.   انسان دعاکننده و انسان دعا شونده اساسا اینکه انسان در مقام دعا کردن باشد و یا در انتظار دعا شدن نوع نگاه متفاوتی به خالق هستی دارد.ادبیات رفتاری در هر دعا نیز به وضوح می تواند ما را به محتوای دعا آگاهی بخشد.حدیث قدسی « من وجدنی عرفنی  و من عرفنی عشقنی و ... » را نیز بسیار شنیده اید و استنباط رسمی از این حدیث به اشتیاق حضرت اله برای شنیدن دعای بنده حکایت دارد.  الف : انسان دعا کننده انسان دعاکننده را می توان در موقعیت ها و مراتب زیر قرار داد و از او انتظار دعا کردن داشت.  ۱.معرفت= شناخت محبوب با تمام وجود(من وجدنی عرفنی) برای اینکه راحت تر به اصل موضوع پی برده شود با یک مثال ساده مطلب آغاز می شود.شاید انسان های متفاوتی هر روزه از کنار هم می گذرند و بی تفاوت از هم عبور می کنند . اما اگر یکی از این دو شخص همدیگر را اندکی بشناسند مثلا هم محلی باشند بی شک با یک سلام و اگر آشنایی بیشتر باشد با احوالپرسی و اگر حد آشنایی به دوستی برسد وارد حرف های خودمانی و اگر بیش از این به هم نزدیک باشند به بیان درد دل ها و نیاز ها می پردازند.درست در همین نقطه است که مطلب مورد نظر ما شکل می گیرد. یعنی آشنایی و دوستی  به حدی است که طرفین خصوصی ترین نکات زندگی و نیاز های خود را مطرح می کنند.حال اگر این دوستی و ارتباط با ذات اقدس اله باشد آن می شود که خود حضرت حق می فرماید: هرکس مرا یافت مرا شناخت. در یک جمله ی ساده تر هرکه قطعه سنگی بیابد و آن را بشناسد قدر آن را بهتر می داند یعنی اگر این قطعه سنگ زمرد و یا یاقوت باشد آنگاه درجه ی اهمیت آن بسیار فراتر از این ها خواهد بود. ۲.عشق= دوست داشتنش (من عرفنی عشقنی) لاجرم هر که عاشق می شود نوع نیازش و نوع خواسته اش با نیازمند متفاوت است عاشق هرچه می خواهد فارغ از « خود » خواهی است و هر آنچه می کند برای جلب توجه معشوق است. عاشق محو معشوق است و معشوق همه چیز عاشق.  در خواسته ی عاشق ؛ نیاز مادی نهفته نیست ؛ هرچند که گام نهادن در آن راه برآوردن نیازهای جسمی و روحی را به دنبال خواهد داشت. مخلص کلام این است که عاشق از اعماق جان نیازمندی خود به معشوق را اعلام و اعلان می کند و از این راه به آرامشی دست می یابد که مصداق آیه ی « یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه المرضیه فادخلی فی عبادی وادخلی جنتی » می شود. ۳.فقر= نداشتن هیچ در مقابلش(انتم فقرا الی الله) آیه ی شریفه ی « انتم الفقرا الی الله والله غنی حمید » راه دیگر درخواست کردن را آموزش می دهد. انسان طبق قائده باید از حضرت احدیت درخواست نماید و حضرت حق بی پرده و روشن اعلان می کند که هیچ نیازی به بندگان ندارد . معنایی که از ترجمه ی این آیه استنباط می شود  به طور مستقیم خداوند نیازمندی بندگان برای ارایه ی خواسته را بیان می کند. فقر در این آیه « نیازمند بودن »  است ؛ نه خود را به نداری زدن . راهی که صوفیه آن را دنبال می کند و بدون بهره گیری از نعمات خداوندی خود را فقرای الی الله می نامند.برای تاکید بر نیازمند بودن و نه به ناداری توسل کردن ذکر آیه ی « کلوا من طیبات ما رزقناکم » و یا «  احل لکم بهیمه الانعام » کافیست. کسی که نیازمند است به دوگونه عمل می کند یا با حجب و حیا تلاش مضاعفی را به انجام می رساند که نیازمندی خود را برطرف کند و یا با رویی باز علنا تکدی گری می کند. برای نیازمندان به الطاف الهی نیز این دو راه قابل لمس است عده ای در اجتماع با صدای بلند از خداوند خواسته های خود را می طلبند و عده ای نیز در خلوت شبانه و در کنج خانه ها و مساجد وحتی در جاهای علنی با اذکار بر زبان دل خواسته های معنوی خود را بیان میکنند. ۴. رجاء= امید به فضلش (الهی! عاملنا بفضلک ولا تعاملنا بعدلک) گاهی نیز دعا کننده به طمع دریافت موهبتی دست به دعا برمی دارد. هرچند که ذکر فوق به معنی رجا نیست و به معنی دیگری است ذکر فوق گوشه ای از نگرانی و اضطراب را به دنبال دارد.دعاهایی که رجا و امید در آن نهفته اند بسیارند. این نوع دعا ها هرچند با نگاهی کاسب مابانه دیده می شوند اما همین که انسان را در وادی درخواست می توان دید قابل اهمیت و توجه است. ۵. توکل = پایان کار رو به او واگذار کردن ( من یتوکل علی الله فهو حسبه) بعضی نیز با اشاره به توکل به ذکر دعا می پردازند. هرچند که توکل به معنای واگذاری کار به دیگری برداشت می شود.  اما توکل به خدا اینگونه نیست. توکل به خدا یعنی اینکه انسان تلاش خود را به کار گرفته و با نیتی پاک خواسته ی خود را بیان می کند . در این باره قصه ی ساربانی که به رسول اکرم صلوات الله علیه شکایت کرده بود که با توکل برخدا شترم را رها کردم اما اینک آنرا نمی یابم. حضرت فرمودند : اول پای شتر را ببند و سپس توکل بر خدا کن. توکل یعنی تلاش برای رسیدن به مقصد با این نیت که عاقبت و پایان کار با خداست. « فلله عاقبت الامور ».  ب : انسان دعا شونده انسان دعاشونده نیز در دو حال قرار دارد. یا خود برای خویشتن دعا می کند و یا دیگران به اشاره و یا بی اشاره ی او برایش دعا می کنند. دعا کننده ها نیز در بخش های یادشده ی بالا شرح داده شده اند.اما انسان دعا شونده ؛ دعایش در موقعیت استیصال و درماندگی است و یا تقاضایی فراتر از داشته های فعلی خود را مطالبه می کند. توقع اجابت دعا در موقع دلخواه دعاشونده نیز توقعی است نابجا که برخی از دعا  شونده ها در زمان پس از دعا انتظار دارند. اجابت دعا در دو گزینه ی حکمت و مصلحت نهفته است. آنانی که به این دو اعتقادی ندارند ممکن است پس از دعا ؛ به شک و تردید و خدای نکرده به بی ایمانی نزدیک شوند.گاهی در اجابت آنی ؛ به موقع و یا با تاخیر دعا حکمت و یا مصلحتی نهفته است که مرور زمان آشکار کننده ی برکات آن  خواهد بود.